Smart City หรือเมืองอัจฉริยะ เป็นคำที่ได้ยินกันบ่อยในช่วงปีที่ผ่านมา
ไม่ว่าจะเป็นในประเทศไทยเอง ก็มีข่าวเรื่อง Phuket Smart City [1] , Chiangmai Smart City [2] หรือ Khonkaen Smart City [3] [4]
ซึ่งมีสำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล หรือ DEPA เป็นหัวเรือใหญ่ แล้ว Smart City มันคืออะไร จะมีผลอย่างไรต่อชีวิตของเราบ้าง

เนื่องจากในปัจจุบัน ประชากรโลกประมาณครี่งหนึ่ง อาศัยอยู่ในเขตเมือง ซี่งมีอาณาเขตเพียง 3% ของพื้นผิวโลกทั้งหมด
ทำให้เกิดปัญหามากมาย ไม่ว่าจะเป็นปัญหารถติด ขยะล้นเมือง มลพิษทางอากาศและทางน้ำ

ดังนั้น เมืองต่าง ๆ ต้องหาวิธีจัดการในด้านต่าง ๆ เพื่อให้คนเหล่านี้อาศัยอยู่ในเมืองได้ด้วยคุณภาพชีวิตที่ดีด้วยระบบกลไกที่มีประสิทธิภาพ

Smart City คือวิสัยทัศน์ด้านการพัฒนาเมืองที่บูรณาการเทคโนโลยีด้าน ICT และ Internet of Things (IoT) เข้ามาจัดการทรัพยากรของเมือง
ได้แก่ ระบบสารสนเทศ , โรงเรียน , ระบบขนส่ง , โรงพยาบาล , ระบบสาธารณูปโภค เช่น ไฟฟ้า , น้ำประปา , การจัดการขยะ , กฎหมาย และบริการชุมชนอื่น ๆ

ในเมืองแบบ Smart City จะมีการใช้ข้อมูลของเมืองกับเทคโนโลยีมาปรับปรุงประสิทธิภาพของการให้บริการของเมือง
เช่น ใช้ ICT เพื่อติดต่อกับชุมชนและโครงสร้างเมืองโดยตรง และเฝ้าระวังสิ่งที่เกิดขึ้นในเมืองผ่านการใช้เซนเซอร์
และระบบการเฝ้าระวังแบบเวลาจริงซึ่งรับข้อมูลจากพลเมือง และ อุปกรณ์ต่าง ๆ นำมาประมวลผลและวิเคราะห์
เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดโดยมองจากคุณภาพชีวิตของคนในเมืองที่ดีขึ้น  [5]

บทความนี้จะพาทุกท่านไปเยือน Smart City ในประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก โดยนำข้อมูลมาจากสารคดี Smart Cities 2.0 [6]
ที่ออกฉายในช่อง Channel News Asia, รายการสารคดีโลก 360 องศา [7] และ สารคดีจาก WIRED UK [8]

โดยบทความนี้ประกอบด้วย 3 ตอนด้วยกัน
ตอนแรกจะว่าถึงเมือง Smart City ในประเทศสุดยอดด้านเทคโนโลยีในเอเชียอย่างประเทศเกาหลีใต้และญี่ปุ่น
ส่วนตอนที่ 2 จะไปยังประเทศที่เราคุ้นเคยอย่างจีนและสิงคโปร์เพื่อนบ้านของเรา
และตอนสุดท้ายจะไปดูสุดยอด Smart City ในยุโรปกัน

ลองมาดูว่ามีส่วนเหมือนส่วนต่าง ทั้งทางแนวคิด นโยบาย เทคโนโลยี ประสิทธิภาพการทำงาน รวมถึงผลลัพธ์ต่อพลเมืองในเมืองนั้นอย่างไรบ้าง

เมืองแรกที่จะไปเยี่ยมเยือนกัน คือ เมือง Songdo ประเทศเกาหลีใต้ ซึ่งถือเป็น Smart City รุ่นแรกของโลก
เมือง Songdo ถูกออกแบบในปี 2001 และถูกสร้างขึ้นในปี 2005 ด้วยการถมทะเล โดยอยู่ห่างจากกรุงโซล 56 กิโลเมตร

Songdo International Business District (Songdo IBD) เป็นส่วนหนึ่งของ Incheon Free Economic Zone
ที่ถูกวางให้เป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจของเอเชียตอนเหนือ Songdo IBD ถูกสร้างขึ้นจากเมืองที่ไม่มีอะไรเลย
กลายเป็นเมืองที่เต็มไปด้วยตึกสูงที่มีเทคโนโลยีฝังตัวอยู่ข้างใน ในทุกอณู ด้วยเงิน 35,000 ล้านดอลล่าร์

ปัจจุบันมีคนอาศัยอยู่ 45,000 คนและคนที่เดินทางเข้ามาทำงาน 70,000 คน ในเขตธุรกิจขนาด 6 ตารางกิโลเมตรนี้
Songdo ฝังเซนเซอร์และกล้องตรวจจับแทบทุกจุดในเมือง ป้ายทะเบียนรถทุกป้ายจะถูกอ่านด้วยกล้องเหล่านี้
ข้อมูลทุกอย่างจะถูกส่งไปยังสำนักงานเทศบาลเมือง เจ้าหน้าที่เทศบาลเมืองจะคอยสอดส่อง
และใช้ข้อมูลเหล่านี้เพื่อให้เมืองทำงานอย่างมีประสิทธิภาพ

โดยเทคโนโลยีเหล่านี้มีบริษัทยักษ์ใหญ่อย่าง CISCO อยู่เบื้องหลัง

ไม่เพียงแต่เน้นเรื่องเทคโนโลยีเท่านั้น แต่เป้าหมายของ Songdo คือ การทำให้คุณภาพชีวิตของพลเมืองดีขึ้น
เช่น เลนจักรยาน พื้นที่สวนสีเขียวกว่า 40% และมีเป้าหมายที่จะ recycle การใช้น้ำ 40% และขยะ 76% ให้ได้ภายในปี 2020
โดยขยะและของเสียทั้งหมดใน   Songdo จะถูกคัดแยกอัตโนมัติและส่งไปทำเป็นพลังงานให้กับเมือง

อย่างไรก็ตาม นักวิชาการหลายคนก็ยังมองว่า Songdo ยังขาดการมีส่วนร่วมของพลเมือง

Songo ถูกสร้างขึ้นจากนโยบายของผู้ปกครองเมืองจากบนลงล่าง
แต่พลเมืองไม่ได้มีส่วนในการให้ความคิดเห็นในการพัฒนาเมืองมากนัก
รวมถึงยังขาดสถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมและบันเทิง อย่างไรก็ตามพลเมืองใน Songdo  
ก็สามารถใช้ชีวิตอย่างสงบสุขเมื่อเทียบกับการใช้ชีวิตในเมืองหลวงอย่างกรุงโซล

เมืองที่ 2 ที่เราจะไปก็คือ Higashimatsushima ประเทศญี่ปุ่น
ซึ่งถูกทำลายอย่างราพณาสูรจากเหตุการณ์ tsunami ในวันที่ 11 มีนาคม 2011
ทำให้รัฐบาลญี่ปุ่นต้องสร้างเมืองขึ้นมาใหม่จากพื้นที่ 65% ของเมืองที่ถูกทำลายอย่างย่อยยับ
รัฐบาลต้องใช้เวลา 5 เดือนจึงทำให้กระแสไฟฟ้าในเมืองนี้กลับมาใช้ได้อีกครั้ง

เหตุการณ์นี้เป็นบทเรียนครั้งยิ่งใหญ่ให้กับประชาชนชาวญี่ปุ่น จากที่เคยใช้พลังงานจากนิวเคลียร์ถึง 29%
ญี่ปุ่นปิดโรงงานไฟฟ้าพลังงานนิวเคลียร์เกือบทั้งหมด

โดยปัจจุบันเหลือเพียง 2-3 แห่งเท่านั้น และแทนที่พลังงานนิวเคลียร์ด้วยพลังงานหมุนเวียน เช่น น้ำ ลม และแสงแดด
เมือง Higashimatsushima ได้นำนโยบายนี้ไปใช้อย่างจริงจัง

โดยเป็นเมือง micro-grid เมืองแรกของญี่ปุ่น ที่สามารถผลิตกระแสไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนได้เอง
โดยไม่ขึ้นอยู่กับภัยพิบัติใดๆ ซึ่งผลิตได้ถึง 50%ของปริมาณกระแสไฟฟ้าที่เมืองใช้
และหากมีภัยพิบัติเกิดขึ้น จะมีไฟฟ้าใช้ไปได้อีก 3 วัน

นโยบายการปกครองของท้องถิ่นนี้ยังให้ประชาชนมีส่วนร่วมเพื่อกำหนดทิศทางการพัฒนา
นอกจากนี้ 97% ของซากปรักหักพังจาก tsunami ปี 2011 ยังถูกนำมาใช้สร้างเมืองใหม่อีกครั้งด้วย

ถึงแม้ว่าทั้งสองเมืองต่างก็เป็น Smart City แต่ก็มาจากแนวคิดที่ต่างกัน

เมือง Sangdo มีเป้าหมายเพื่อสร้าง Smart City ต้นแบบ
โดยเริ่มจากนโยบายด้านเทคโนโลยีของผู้ปกครองเมือง

ส่วน Higashimatsushima เป็นการสร้างเมือง Smart City มีเป้าหมายคือ แก้ปัญหาภัยพิบัติที่เกิดขึ้น
เพื่อให้พลเมืองดำรงชีวิตอยู่ได้อย่างมั่นคงปลอดภัย

แต่สิ่งที่เหมือนกันคือ ทั้งสองเมืองต่างก็สร้างขึ้นเพื่อทำให้คุณภาพชีวิตของชาวเมืองที่ดีขึ้น
และสามารถมีชีวิตอยู่ได้อย่างมีความสุขและมั่นคงมากยิ่งขึ้น

ในตอนหน้า เราจะไปดู Smart City ในประเทศจีนและเพื่อนบ้านของเราอย่างสิงคโปร์กัน
ว่ามีแนวคิด การใช้เทคโนโลยีให้กับพลเมืองอย่างไรบ้าง โปรดติดตามนะคะ

ที่มา

บทความโดย
ผศ.ดร.เนื่องวงศ์ ทวยเจริญ
ภาควิชาวิศวกรรมคอมพิวเตอร์ วิทยาลัยนวัตกรรมด้านเทคโนโลยีและวิศวกรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์